Yas Süreci
Yas, geri dönüşü olmayan bir kayıp sonucunda bireyin verdiği doğal tepkidir. Birey böyle bir kayıp ardından, güvensizlik, öfke, terk edilme, suçluluk, çaresizlik gibi duygular deneyimleyebilmektedir. Bireyler, yaşamın her döneminde bir ayrılık ya da kayıp yaşadıklarında normal bir yas sürecinin içine girerler. Her bireyin yas tepkileri farklıdır, her birey yas sürecini farklı şekilde geçirir. Normal yas süreci, deneyimlenmesi gereken, iyileştirici bir süreçtir. Yaşanan kaybın ardından yas süreci başlar, süreç devam ettikçe bireyler yeni bağlar ve ilişkiler kurarak yaşamını yeniden düzenler. Buna karşın süreç sağlıklı ilerleyemez, yani tersine işlerse birey yaşamını yeniden yapılandıramaz ve patolojik yas sürecine girer.
Kayıp Ardından Yaşanan Sağlıklı/Normal Yas Aşamaları;
Şok ve Uyuşma; Kaybın yaşandığı ilk zamanlarda yaşanır ve birey kısa bir süre hissizlik yaşar.
İnkar; Birey kaybını ve ölüm gerçeğini bir süre reddeder ve bir şey olmamış gibi davranır. Bu davranış biçimi bir süre kayıp ile baş etmede bireye yardımcı olur.
Arzu Etme;Kaybedilen kişiye özlem duyulduğu ve geri dönmesinin arzulandığı-beklendiği dönemdir. Bu dönemde öfke, suçluluk, güvensizlik, yalnızlık gibi duygular ortaya çıkar.
Çaresizlik;Kaybın ve ölüm gerçeğinin kabullenilmeye başlandığı, ve çaresizlik duygularının hissedildiği dönemdir.
Kabullenme ve Hayatın Düzenlenmesi;Kayıp ve ölüm gerçeği artık kabullenilmiştir. Yas tepkilerinin yoğunluğunda azalma gözlemlenir. Yeni bağlar ve ilişkiler kurularak yaşam tekrar yapılandırılmaya başlar.
Kaybın Ardından Yaşanan Patolojik Yas Tepkileri;
Kaybın uzun bir süre inkar edilmesi ya da bastırılması, üzerinden zaman geçmesine rağmen kayıp hakkında konuşurken çok yoğun duygusal tepkilerin gözlemlenmesi, kaybı hatırlatan yerlerden ve kişilerden kaçma, üzerinden uzun zaman geçmesine rağmen kaybedilen kişi hakkında konuşurken şimdiki zaman kullanma, kişi yaşıyormuş gibi konuşma, kaybedilen kişinin eşyalarının çok uzun süre saklanması ya da odasının aynı şekilde bırakılması, günlük konuşmalarda sürekli kayıptan bahsetmek ya da yaşanmamış gibi hiç bahsetmemek, kayıp sonrası deneyimlenebilecek depresyonun uzun sürmesi, günlük yaşama devam edememe, ölüm ile ilgili yoğun kaygı ve korku, madde kullanımı, geleceğe dair karamsarlık, intihar düşünceleri, çok yoğun suçluluk hissi, çok yoğun değersizlik hissi, ve bu tüm tepkilerin uzun süreli olması.
Yas Kriz Travma Danışmanlığı Nedir?
Yas süreci ile ilgili bilgilendirme, kayıp sonucunda oluşan travmatik anılar tarafından izin verilmeyen, duyguları yaşamadaki engellenme ile baş etme, kayıp sonrasında oluşan ve uzun süren olumsuz otomatik düşünceler ve olumsuz duyguların belirlenmesi ve bunlar ile uyumlu baş etme stratejileri geliştirme çalışmaları, kayıpla ilgili anıların yeniden işlenmesi ve tamamlanmamış görevlerin değerlendirilmesi, kayıptan sonra bağımlı olunan bir obje varsa araştırma ve etkisiz hale getirme, kaybın sonu hakkında bilgilendirme, bireyin kayıp ile ilgili gerçek dışı düşüncelerini belirleme ve bu düşünceler ile baş etme, tüm bu çalışmalar sonunda bireyin “hoşçakal” demesi ve kaybedilen kişi ile vedalaşması sağlanmaya çalışılır.
KAYNAKLAR
1. Bildik, T. (2013). Ölüm, kayıp, yas ve patolojik yas. Ege Tıp Dergisi, 52(4), 223-229.
2. Çelik, S., & Sayıl, I. (2003). PATOLOJİK YAS KAVRAMİ TRAVMATİK YAS. Kriz Dergisi, 11(2), 29-34.
3. Zara, A. (2011). Kayıplar, yas tepkileri ve yas süreci. Yaşadıkça, 73, 90.